پروژه TAPI
پایپ‌لاین گاز تاپی
پایپ‌لاین گاز تاپی، مشهور به ترانز-افغانستان، از بزرگترین پروژه‌های انتقال گاز در منطقه می‌باشد که با عملی شدن آن، افغانستان به‌دهلیز اقتصادی میان کشور‌های آسیای مرکزی و آسیای جنوبی مبدل خواهد شد. افزون بر آن، پروژه متذکره، پُر منفعت‌ترین پروژه برای افغانستان به‌شمار می‌رود.
طرح گفتگوهای اولیه انتقال گاز طبیعی از ترکمنستان به افغانستان و پاکستان معروف به تاپی اولاً در دهه 90 آغاز گردید؛ اما در سال 2003 با حمایت مالی بانک انکشاف آسیایی عملاً وارد مذاکرات جدی قرار گرفت. تا اینکه در سال 2008 میلادی کشور هند رسماً به این پروژه پیوست که یکی از دلایل عملی شدن پروژه می‌باشد. هدف اصلی پروژه متذکره، انتقال (33) میلیارد مترمکعب گاز در سال از ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هند است.
طرف‌های دخیل این پروژه، شرکت سهامی تاپی (TPCL) را در اواخر سال 2014 تأسیس نمودند که شرکت مذکور مسئولیت ساختمان و مدیریت پروژه را عهده‌دار می‌باشد. قابل یادآوری است که اسهام شرکت متعلق به ترکمن‌گاز، تصدی‌افغان‌گاز، شرکت خصوصی گاز سیستم پاکستان و شرکت خصوصی گیل هندوستان می‌گردد.
پروژه تاپی در دو فاز: قبل از تصمیم نهایی سرمایه‌گذاری (Pre-FID) و بعد از تصمیم نهایی سرمایه‌گذاری (Post-FID) با قیمت مجموعی (9 الی 10) میلیارد دالر امریکایی تطبیق می‌گردد. فاز قبل از تصمیم نهایی سرمایه‌گذاری، مشمول: چارچوب حقوقی، تمویل مالی، سروی و مطالعات و استملاک زمین می‌گردد.
در زمینه چارچوب حقوقی، دولت افغانستان موافقتنامه‌های کلیدی را به امضأ رسانیده که موافقتنامه‌های بین‌الحکومتی، چارچوب حقوقی تاپی، سهم‌داران، خرید و فروش گاز، سرمایه‌گزاری، عملیاتی و موافقتنامه سران را در بر می‌گیرد و بدون به امضإ رسانیدن این موافقتنامه‌ها تطبیق این پروژه بعید به نظر می‌رسید. در حین حال موافقتنامه‌های دولت میزبان، انتقال گاز، قوانین سیستم پایپ‌لاین، پروتوکل امنیتی، خدمات زمین و موافقتنامه حقوق مالکیت زمین نهایی گردیده و به‌زودی به امضأ خواهد رسید.
در بُعد تخنیکی پروژه که شامل سروی و مطالعه ابعاد مختلف پروژه چون: نقشه‌برداری، تعیین مسیر، مطالعه اثرات محیط زیستی و اختصاص زمین مورد نیاز می‌باشد، اقدامات عملی لازم صورت گرفته است. قابل ذکر است که در رابطه به تمویل مالی پروژه، دولت افغانستان گام‌های مهمی را در خاک خود برداشته تا در کار این پروژه سکتگی وارد نگردد و هرچه زود‌تر به مرحله اجرا در آید.
همان‌طوری که قبلاً ذکر گردید تطبیق پروژه تاپی در افغانستان توأم با مزایا و منفعت‌هایی است که آن را از دو دیدگاه: برون مرزی و درون مرزی، می‌توان مورد بحث قرار داد.
در دیدگاه بیرون مرزی، پروژه تاپی برای گسترش همکاری‌های منطقوی میان کشور‌های آسیای مرکزی و آسیای جنوبی تأثیرات مثبت و بسزایی دارد که یکی از این هم‌کاری‌ها، گشایش دهلیز هم‌کاری در سکتور انرژی، ارتباطات و ترانسپورت میان کشور‌های منطقه بوده و برای افغانستان از لحاظ اقتصادی، سیاسی و دیپلوماسی از اهمیت خاص برخوردار می‌باشد. زمانیکه از افغانستان به سطح جهانی نام برده می‌شود تنها تصویرِ‌که در اذهان دیگران ایجاد می‌شود جنگ و ترور است ومهم‌تر اینکه اهمیت اقتصادی افغانستان را مخصوصاً در منطقه تحت شعاع قرار می‌دهد؛ اما با تطبیق پروژه تاپی اهمیت اقتصادی افغانستان یک‌بار دیگر احیأ گردیده و صلح و ثبات داخلی را در پی خواهد داشت.
هکذا، در بُعد داخلی تطبیق این پروژه نقش مهمی را در توسعه اقتصاد کشور از طریق دریافت میلیون‌ها دالر حق‌العبور، اشتغال‌زایی مستقیم و غیر مستقیم، تأسیس زیربنا‌ها و تولید انرژی ایفا خواهد کرد. قرار است با تطبیق پروژه مذکور، سالانه بیشتر از چهارصد میلیون دالر حق‌العبور را در عواید ملی بیافزاید و بر علاوه ایجاد (4) هزار شغل مستقیم و هزاران شغل غیر مستقیم راه به‌همراه خواهد داشت.
افغانستان در دهه‌ی اول بهره‌‌برداری پروژه، پنجصد میلیون مترمکعب گاز را دریافت می‌نماید که این رقم در دهه‌ی دوم به یک میلیارد و در دهه‌ی سوم به یک‌و‌نیم میلیارد متر مکعب گاز می‌رسد. مطالعات در حال جریان است که در دراز مدت بر علاوه تولید برق از گاز، انتقال گاز برای استفاده در منازل مسکونی در مرکز و ولایات صورت گیرد و از اینکه افغانستان یک کشور زراعتی به‌شمار می‌رود یکی از مزایای دیگر این پروژه، تولید بالقوه‌ی کود کیمیاوی از گاز طبیعی می‌باشد.
انتظار مردم برای تطبیق این پروژه بنابر مزایا و منفعت‌هایی است که قبلاً ذکر گردید، حکومت افغانستان به‌منظور به‌حقیقت رساندن این انتظار گام‌های مهمی را در راستای تطبیق پروژه روی دست گرفته، که عملی بودن آن‌را در آینده‌ی نزدیک یقینی می‌سازد.
